عوارض راکوتان و اثرات درمانی آن چیست؟ نکات حیاتی که باید بدانید!

قرص راکوتان ® که تقریبا تمامی خانم‌ها با آن آشنایی دارند، نام تجاری داروی ایزوترتینوئین می‌باشد. این دارو در درمان آکنه یا جوش‌های پوستی کاربرد دارد.  اما معروفیت این دارو به علت تضادی است که در آن نهفته! این تضاد که ناشی از اثرگذاری خوب و در عین حال عوارض به شدت خطرناک می‌باشد، باعث شده است که لزوم آشنایی بیمار با هشدارها و عوارض این دارو قبل از شروع مصرف، بیشتر شود.

در مجله مراقبت از پوست دکتر فارمو  به معرفی کامل و عوارض قرص راکوتان می‌پردازیم.

راکوتان چیست؟

راکوتان یک داروی بسیار مؤثر برای ازبین‌بردن جوش‌ها به شمار می‌آید. این دارو که نام تجاری ایزوترتینوئین است؛ با نام‌های تجاری مختلفی از جمله آکوتان، راکوتان، ایزوترتینوئین هگزال، نرم اسکین و آکنوترن در بازار ایران موجود است. همچنین لازم به ذکر است که قرص ضد جوش راکوتان از جمله مشتقات ویتامین A است و تأثیر آن در درمان جوش‌های شدید بسیار عالی است. 

آکنه یا جوش؛ دلیل اصلی استفاده از راکوتان

آکنه حالتی از پوست است که باعث بروز pimple یا جوش می‌شود. فاکتورهای متفاوتی در بروز جوش اثر گذارند، از قبیل هورمون‌های جنسی، وضعیت چربی پوست، وضعیت شغلی و محل زندگی فرد و… که این موارد باعث بروز اختلالاتی در پوست فرد شده و درنهایت جوش‌ها ایجاد می‌شوند. جوش‌ها تنها یک نوع نیستند و طبعا درمان‌های متفاوتی نیز دارند. اگر تمایل دارید که با جزئیات بسیار بیشتری با فرآیند ایجاد جوش، علل و راهکارهای درمانی آن آشنا شوید، به مطلب آکنه چیست مراجعه کنید.

راکوتان چگونه اثر می‌گذارد؟

مکانیسم اثر راکوتان به این‌گونه است که  باعث کاهش چربی طبیعی پوست می‌شود. با انجام این کار منافذ پوستی بسته نشده و تجمع چربی و التهاب بعدی رخ نخواهد داد. در نهایت با این مکانیسم، از ایجاد جوش روی پوست جلوگیری می‌شود. همچنین قرص راکوتان باعث کاهش باکتری‌های مؤثر در ایجاد آکنه می‌شود.این دارو سایز غده‌های چربی و در نتیجه ترشح آن‌ها را کاهش می‌دهد، کراتینیزه شدن پوست را نرمال می‌کند و تا حدودی خواص ضد التهابی نیز دارد.

موارد و نحوه مصرف راکوتان

شاید بیشتر افراد تصور کنند که مصرف راکوتان فقط برای درمان جوش‌های شدید مورداستفاده قرار می‌گیرد. اما بهتر است بدانید که این دارو برای کاهش ورم بینی پس از جراحی، درمان آکنه‌های شدید یا کیستیک، ازبین‌بردن چربی‌های پوست، جلوگیری از سرطان پوست و… تجویز خواهد شد. 

نحوه مصرف راکوتان به عوامل زیادی از جمله سن، میزان وخامت بیماری، نوع بیماری، نحوه واکنش به مصرف اولین دور و… بستگی دارد. به همین دلیل بهترین و مناسب‌ترین روش برای اطلاع از مصرف این قرص، مراجعه به پزشک متخصص است. پزشکان متخصص در این حوزه باتوجه‌به شرایط بیمار، دوز مصرفی راکوتان را مشخص خواهد کرد. 

موارد احتیاط مصرف راکوتان

مصرف بیش از حد راکوتان قطعاً افراد را با مشکلات مختلفی از جمله عوارض شایع آن مواجه خواهد کرد. همچنین قبل از مصرف این دارو، باید موارد احتیاط مصرف آن به طور کامل رعایت شوند تا سلامتی بیمار بیشتر از این به خطر نیفتد. مصرف‌کنندگان این دارد درصورتی‌که شرایط زیر را دارند؛ حتماً باید آن را با پزشک خود مطرح کنند تا از تجویز آن خودداری کند. 

• خانم‌هایی که باردار هستند و یا در بازه زمانی شیردهی به سر می‌برند. 
• کسانی که به قرص راکوتان یا داروهای دیگر واکنش آلرژیک دارند.
• کسانی که اختلال گوارشی داشته یا تحمل فروکتوز برای آنها سخت است. 
• کسانی که به افسردگی مبتلا هستند.
• مبتلایان به بیماری‌های کبدی، دیابت و کلیوی
• مبتلایان به چربی خون بالا یا کلسترول

فراموشی مصرف داروی راکوتان

فراموشی مصرف داروی راکوتان یک امر طبیعی است. معمولاً بهترین زمان برای مصرف راکوتان، بعد از وعده اصلی غذا است. اگر بیمار در وعده ظهر مصرف دارو را فراموش کرد؛ باید بعد از وعده شب آن را مصرف کنند. توجه داشته باشید که دو قرص راکوتان هیچ‌وقت باهم مصرف نمی‌شوند. 

مصرف راکوتان در بارداری و شیردهی چگونه است؟

مصرف در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.
منع مصرف مطلق در زنان باردار و همچنین زنانی که ممکن است تا یک ماه آینده باردار شوند. چراکه مصرف این دارو در زمان بارداری و تا یک ماه قبل از آن باعث ایجاد مشکلات متعددی در جنین می‌شود، از جمله ایجاد ناهنجاری در صورت، چشم، گوش، سیستم عصبی مرکزی، سیستم قلبی عروقی، غدد تیموس و پاراتیروئید. همچنین کاهش ضریب هوشی پایین‌تر از 85 نیز مشاهده شده است. در نهایت ممکن است باعث سقط یا زایمان زودرس نیز شود.

بنابراین قبل از شروع مصرف داروی ایزوترتینوئین (راکوتان) خانم می‌بایست 2 بار تست بارداری بدهد و در صورت اطمینان از عدم بارداری، می‌تواند دارو را شروع کند.( تست دوم می‌بایست حداقل 19 روز پس از تست اول و در طی 5 روز اول دوره‌ی ماهیانه انجام شود.)  در ضمن در حین مصرف و نیز یک ماه پس از مصرف آخرین دوز، فرد باید هر ماه تست بارداری بدهد. استفاده از 2 روش مطمئن جهت جلوگیری از بارداری در حین مصرف و تا یک ماه پس از مصرف الزامی می‌باشد.
اگر در طول مصرف این دارو، بارداری رخ داد، سریعا دارو را قطع کرده و به متخصص زنان و زایمان خود مراجعه کنید.

عوارض قرص راکوتان

• افزایش تری گلیسرید با شیوع 25 درصد (یک نفر از هر چهار نفر)
• درد کمر و پشت بدن( بیشتر در نوجوانان) با شیوع 29 درصد
• درد مفاصل(بیشتر در نوجوانان) با شیوع 22 درصد
• ورم ملتحمه  (conjunctivitis) با شیوع حدود 4 درصد
• بلفاریت یا التهاب پلک با شیوع حدود 1 درصد
• گل مژه و مسدود شدن غدد چربی پلک با شیوع 1درصد
• افزایش آنزیم‌های کبدی
• وزوز گوش
• اسپاسم برونشیول‌ها
• خشکی بینی و لب‌ها
• آنمی
• رفتارهای تهاجمی
• گرگرفتگی
• ترومبوز و…. 

عوارض قرص راکوتان در زنان

زنان باردار نباید از ایزوترتینوئین استفاده کنند. زنان باید هنگام مصرف این دارو از باردار شدن خودداری کنند. هنگام استفاده از این دارو در دوران بارداری، نقایص مادرزادی جدی (گاهی کشنده)، سقط جنین و زایمان زودرس رخ داده است.

برای بیماران زن، دو نوع موثر کنترل بارداری (یا اجتناب کامل از آمیزش جنسی) باید به مدت 1 ماه قبل از شروع ایزوترتینوئین، در حین مصرف و یک ماه پس از قطع این دارو استفاده شود. همچنین باید مشاوره ماهانه برای جلوگیری از بارداری با پزشک خود داشته باشید. از “مینی قرص ها” برای پیشگیری از بارداری استفاده نکنید (قرص های غیر حاوی استروژن) زیرا ممکن است با ایزوترتینوئین تداخل داشته باشد. اگر دیر پریود می‌شوید، یا اگر در هر زمانی بدون استفاده از دو روش موثر پیشگیری از بارداری، مقاربت داشتید، مصرف این دارو را قطع کنید و فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

سایر عوارض جانبی بالقوه ایزوترتینوئین در زنان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

– دوره های قاعدگی نامنظم
– تغییر در خلق و خو یا رفتار
– خشکی چشم، دهان و پوست
– درد مفاصل و درد عضلانی
– سردرد
– سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
– آسیب کبدی

تداخلات دارویی با راکوتان

• منع مصرف با مولتی ویتامین‌ها و ویتامین آ
• منع مصرف با تتراسایکلین‌ها
• مصرف همزمان با پروژستین‌ها(ضد بارداری) باعث کاهش اثر ضد بارداری آن‍ها می‌شود، پس باید از یک روش ضدبارداری دیگر نیز استفاده شود. در ضمن مینی پیل ها که فقط پروژستین دارند و فاقد استروژن هستند، گزینه‌ی مناسبی برای مصرف همزمان با ایزوترتینوئین نمی‌باشند.
• مصرف همزمان با الکل ممکن است باعث افزایش عوارض جانبی و سمیت راکوتان یا ایزوترتینوئین و همچنین افزایش تری گلیسرید شود.

نکته: ایزوترتینوئین اگر با غذا یا شیر مصرف شود جذبش افزایش می‌یابد، بنابراین توصیه می‌شود قرص همراه غذا و به طور کامل بلعیده و از جویدن خودداری شود.

چه نکاتی را باید به داروساز و پزشکتان بگویید؟

• حساسیت به هرگونه دارو یا ماده‌ی غذایی
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل: دموسیکلین، داکسی سیکلین، مینوسیکلین، تتراسیکلین/  و یا مصرف محصولاتی که حاوی ویتامین آ (A) هستند مثل مکمل‌های دارویی و یا جگر که حاوی مقدار زیادی ویتامین آ می‌باشد.
• بارداری، شیردهی، عدم استفاده از 2 روش جلوگیری از بارداری و یا اگر تصمیم دارید باردار شوید.

نکات مهم حین مصرف راکوتان

• مصرف ایزوترتینوئین برای نوجوانان بالای 12 سال قابل استفاده می‌باشد.
• از اهدای خون در زمان استفاده و تا یک ماه پس از آخرین دوز مصرفی خودداری کنید.
• در زمان مصرف این دارو ممکن است بیشتر مستعد آفتاب سوختگی باشید، بنابراین از کرم ضدآفتاب مناسب، عینک ضدآفتاب استاندارد و لباس‌های پوشیده استفاده کنید.
• از درمان‌های زیبایی و آرایشی همانند وکسینگ(زدودن موهای زائد با موم)، لیزر کردن، درمابراس(dermabrasion) در حین مصرف ایزوترتینوئین خودداری کنید، چراکه خطر برجای گذاشتن اسکار و لک را افزایش می‌دهند.

• از رانندگی و انجام کارهایی که نیاز به دقت بالا دارند خودداری کنید.
• ممکن است دیدتان در شب دچار اختلال شود.
• با توجه به عوارض راکوتان آزمایشات خونی را طبق دستور پزشک انجام دهید.
• در صورتی که ورزش خاصی انجام می‌دهید که خطر شکستن استخوان در آن زیاد است با پزشکتان مشورت کنید.
• نوجوانان مصرف کننده‌ی این دارو بهتر است از نظر میزان رشد مورد بررسی قرار گیرند.

تجویز

ایزوترتینوئین به شکل کپسول و بیشتر با دوز‌های 20 و 10 میلی گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ژل موضعی 0.05 درصد آن نیز موجود می‌باشد.
درمان آکنه متوسط: 20 میلی گرم در روز برای شش ماه

درمان آکنه شدید مقاوم به درمان در بزرگسالان به میزان 0.5 mg/kg در روز در دو دوز مستقیم برای یک ماه و سپس 1 mg/kg/day در دو دوز مستقیم . این توضیحات صرفا برای آشنایی بیشتر گفته شده و توصیه ی دارویی نیست! برای استفاده از هر دارویی با طبق دستور پزشک معالج اقدام کنید.

نتیجه گیری؛ قرص راکوتان

قرص راکوتان یک داروی بسیار عالی برای درمان جوش‌ها و آکنه‌ها است. کسانی که این دارو را مصرف می‌کنند؛ باید اطلاعات کاملی درباره آن داشته باشند. در این مقاله هرآنچه که باید درباره مصرف قرص راکوتان بدانید را در اختیارتان قرار دادیم. اگر بعد از خواندن این مطلب همچنان درباره قرص راکوتان سؤالی داشتید؛ از طریق بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید. 

• دکتر ابوذر شفقی
• server.aad.org
• dailymed.nlm.nih.gov

توجه: این مطلب یک توصیه پزشکی یا دارویی نیست!