آلزایمر چیست؟ درمان، علائم، علت و مراحل بیماری

همه ما بعضی وقت‌ها چیزهایی را فراموش می کنیم خصوصا وقتی زندگی ما پرمشغله شده باشد. شما وقتی متوجه این اتفاق می‌شوید که مسن تر شده‌باشید. کاهش متوسط میزان حافظه دردوران پیری طبیعی است  و لزوما به این معنی نیست که شما دچار زوال عقل و یا بیماری آلزایمر شده‌اید. هر ساله فقط 1% از افرادی که سنشان بالای 65 سال است و بطور نرمال به علت افزایش سن دچار مشکل حافظه شده‌اند به زوال عقل مبتلا می‌شوند .

چه موقع فراموشی یک مشکل است ؟

اگر در اثر کاهش حافظه انجام دادن وظایف روزانه برای شما سخت شود این یک علامت است که نباید آنرا نادیده گرفت. آیا شما چیزهایی که به تازگی شنیده اید را فراموش می‌کنید؟  یک سوال را چندین بار می‌پرسید؟  در طول روز به یادداشت‌های فراوان و سیستم‌های یاداوری کننده هوشمند متکی هستید؟ اگر شما یا خانواده شما متوجه این اتفاق شده‌اند با دکترتان صحبت کنید.

آیا برنامه ریزی و حل مشکلات برایتان سخت است؟

هر کسی بعضی وقت‌ها اشتباه می‌کند. ممکن است شما در دسته چک اخر ماه یک اشتباه داشته باشید یا مقدار صورت حساب را اشتباه پرداخت کرده باشید. این موارد چیزهای نرمالی هستند که همه ما انجام می‌دهیم. اما اگر شما واقعا برای انجام کارهای روزمره که همیشه آن‌ها را انجام می‌دادید، دچار مشکل هستید یا در نگهداری صورت حساب‌هایی که در حال استفاده از آنها هستید مشکل دارید، این مسئله می‌تواند یک علامت خطر برای مشکل حافظه باشد .

چقدر در انجام در انجام کارهای روزانه چالش دارید؟

ایا برای استفاده از کنترل تلویزیون مشکل دارید ؟ ایا فراموش کرده اید که چطور ماکروویو تنظیم می‌شود ؟ اگر کمی نیاز به کمک برای استفاده از این وسایل دارید جای نگرانی وجود ندارد، اما اگر مشکلاتی در انجام فعالیت‌های منظمی که قبلا انجام می‌دادید دارید مثل رانندگی در جاهایی که همیشه می رفتید و انجام بازی‌های مورد علاقه‌تان ، یا پیدا کردن مسیرتا فروشگاه مواد غذایی، این‌ها ممکن است یک علامت جدی‌تر در مشکل حافظه باشد.

من کجا پارک کردم ؟

برای همه مااین اتفاق افتاده است. شما ازمغازه خارج می‌شوید و فکر می‌کنید من کجا ماشینم را گذاشتم. عادی است که فراموش کنید ماشین تان را کجا پارک کرده‌اید، اما اگر این بصورت مداوم اتفاق بیفتد به هر حال باید با دکتر تان مشورت کنید چراکه این مورد نیز می‌تواند یک علامت خطر برای زوال عقل باشد.

نمی‌توانید کلیدهایتان را پیدا کنید ؟

بیشتر اوقات وقتی شما فراموش می‌کنید بعضی چیزها را کجا گذاشتید، مثل کلید و عینکتان، شما باید به گذشته فکر کنید و مراحل خود را دوباره دنبال کنید تا ببتوانید پیدایشان کنید، اگر متوجه شده‌اید که همیشه چیزی را گم می‌کنید و نمی توانید برگردید و آنرا پیدا کنید، این یک علامت رایج هست که نشان از یک مشکل بزرگتر حافظه دارد .

بیماری آلزایمر و گم کردن زمان

بیشتر ما وقتی از خواب بیدار می‌شویم و با خودمان فکر می‌کنیم امروز چه روزی است، زمان زیادی طول نمی‌کشد که آنرا بفهمیم.

اما اگر شما اغلب تاریخ، روزها، فصلها یا گذر زمان را گم می‌کنید، این علامت دیگری از یک مشکل واقعی حافظه می‌باشد .

چطوری آمدم اینجا ؟

اگر شما درداخل اتاق قدم می‌زنید و نمی‌توانید به خاطر بیاورید در حال انجام چه کاری بودید جای نگرانی نیست ان برای همه ما اتفاق می‌افتد. اما بیماران مبتلا به آلزایمر گاهی اوقات فراموش می‌کنند کجا هستند. یا در بعضی مواقع آنها به خاطر نمی‌آورند که چطور به اینجا آمده‌اند. و پیدا کردن جواب این مسئله برایشان به راحتی صورت نمی‌گیرد. اگر به این مشکل دچار هستید، ایده خوب اینست که کمک بگیرید.

اسمش چه بود؟!

طبیعی است که گاهی در بیاد اوردن وپیدا کردن کلمه مناسب مشکل داشته باشیم یا یک کلمه را اشتباه بکار ببریم. جای نگرانی نیست. اما کسانی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند اغلب در شروع صحبت یا نوشتن مشکل دارند، ممکن است برای آنها سخت باشد که کلمات درست را برای موضوعات آشنا یا نام بعضی کسانی را که به خوبی می‌شناسند به یاد بیاورند. اگر شما با نام‌ها و کلمات و یا انچه می‌خواهید بگویید درگیر هستید ممکن است یک علامت جدی برای کم شدن حافظه‌تان باشد.

بیماری آلزایمر و دور شدن از دوستان و خانواده

از دوستان، فامیل یا همکاران دوری و اجتناب می‌کنید؟  آیا فهمیدن و یا دنبال کردن یک گفتگو برای شما سخت است ؟ وقتی مشکلات حافظه اشخاص شدیدتر می‌شود متداول است که علایق آنها به سرگرمی‌ها و رویدادهای اجتماعی یا فعالیت‌های دیگری که قبلا دوست داشتند کم ‌شود. اگر شما نیز اینگونه به نظر می‌رسید با کسی در این باره صحبت کنید.

تست حافظه بدهید                                                

اگر مطمئن نیستید که مشکلتان فقط به واسطه سالخوردگی است یا مشکل حادتری دارید، یک پزشک متخصص می‌تواند در فهمیدن آن به شما کمک کند. او خواهد فهمید که کم‌ شدن حافظه شما در یک مسیر عادی هست یا خیر، دکتر سوالاتی از شما خواهد پرسید و ممکن است از شما تقاضا کند که یک سری تست بدهید. پزشک شما همچنین ممکن است شما را از نظر مشکلات دیگر که شبیه به زوال عقل به نظر می‌رسند، ماننده تاثیر عوارض دارویی یا افسردگی، بررسی کند.

چطور از ابتلا به آلزایمر جلوگیری کنم؟!

اگر شما حافظه خوبی دارید اما باز هم  نگران هستید، یکسری اعمال هست که می‌توانید انجام دهید. کسانی که زمانی را صرف خواندن یا حل کردن پازل می‌کنند و یا به طریقی خودشان را مشغول نگه میدارند کمتر احتمال دارد که به آلزایمر دچار شوند. این فعالیت‌ها می‌توانند کمک کنند که ذهن تان را هوشیار نگه دارید. توصیه می‌شود استرستان را کم کنید، خوب بخورید و ورزش کنید.

13 باور مرسوم در مورد بیماری آلزایمر

یکسری‌ باورهای عمومی درباره‌ی بیماری آلزایمر وجود دارد که در ادامه به بررسی درستی یا نادرستی آن‌ها می‌پردازیم:

باور عمومی 1: بیماری زوال عقل و آلزایمر یکی هستند؟

  حقیقت: زوال عقل خودش به تنهایی یک بیماری خاص نیست، بلکه این عبارت اشاره به  گروهی از علائم دارد که می‌تواند ناشی از اختلالات مغزی متفاوت باشد. دمانس با اختلال در عملکرد فکری (عقلی) مانند کم شدن حافظه، مشکلات زبان، کاهش ادراک و نقص استدلال مشخص می‌شود. بیماری آلزایمر فقط یکی از انواع زوال عقل است اگرچه بین 60 تا80 درصد ازهمه موارد زوال عقل را در برمی‌گیرد.

تفاوت دیگر بین زوال عقل و بیماری آلزایمر این است که آلزایمر یک نوع بیماری تخریبی است که در حال حاضر هیچ درمانی ندارد. از سوی دیگر بسته به علت زوال عقل مثلا تداخلات دارویی یا کمبود ویتامین، علائم بعضی از انواع زوال عقل برگشت پذیر می‌باشد.

باور عمومی 2 : بیماری آلزایمر فقط برای سالخوردگان اتفاق میفتد

حقیقت  : در حالی که بیشترین کسانی که با بیماری آلزایمر تشخیص داده شده اند سن 65 و بالاتر را داشته اند، هرساله در حدود 200،000 امریکایی  زیر سن 65 سال با آلزایمرتشخیص داده می‌شوند که آلزایمر زود هنگام یا آلزایمر با شروع زودتر نامیده می‌شود. وقتی مردم در دهه 40 یا 50 زندگی هستند دکترها ممکن است بیماری آلزایمر را در نظر نگیرند و یک زمان طولانی را جهت تشخیص صرف کنند. ممکن است علایم بیماری آلزایمر زود هنگام به  استرس، یائسگی یا افسردگی افراد جوانترنسبت داده شده باشد .

باور عمومی 3 : علایم آلزایمر فقط یک بخش طبیعی از سالخوردگی است

حقیقت : مقداری کاهش حافظه، با افزایش سن برای بیشتر ما اتفاق میفتد. اما کاهش حافظه در اثر بیماری آلزایمر وتداخل آن با زندگی روزمره مشکل جدی تری است. در مراحل اولیه افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است اطلاعاتی که اخیرا آموخته‌اند را فراموش کنند همچنین  آنها ممکن است اطلاعات، تاریخ‌ها و وقایع مهم را فراموش کنند و آنها ممکن است یک سوال را بارها وبارها تکرار کنند. همچنانکه بیماری پیشرفت می‌کند، بیماران سرانجام گیج و سردر گم می‌شوند و ممکن است در انجام وظایف عادی روزانه ناتوان شوند. در آخرین مرحله بیماران مبتلا به آلزایمر توانایی خوردن و حرف زدن را از دست می‌دهند و ممکن است کاملا  به مراقبت دیگران وابسته  شوند.

باور عمومی 4 : آلزایمر کشنده نیست

حقیقت : آلزایمر ششمین علت مرگ در امریکا است. از هر 3 نفر سالمند 1نفر در اثر آلزایمر و یا نوع دیگری از زوال عقل می‌میرد. بیماران آلزایمر بعد از تشخیص بطور متوسط حدود 8 سال زندگی می‌کنند .اما محدوده زنده بودن انها از 4 تا 20 سال است. در آخرین مرحله از بیماری، این بیماران توانایی  آگاهی وپاسخ به محیط اطرافشان را ازدست می دهند  و آنها معمولا تمام وقت نیازبه مراقبت دارند و به‌ تدریج توانایی راه رفتن، نشستن و نهایتا بلع را از دست می‌دهند. آنها همچنین در برابر عفونت‌ها از قبیل پنومونی آسیب پذیر می‌شوند. بعلاوه رفتارهایی با ریسک بالا در مرحله میانی بیماری از قبیل سردرگمی و گم شدن می‌تواند حوادث مرگبار را افزایش دهد .

باور عمومی 5: درمانهای زیادی برای بیماری آلزایمر وجود دارد

حقیقت : در کشور آمریکا ازمیان 10 علت مرگ، آلزایمر تنها بیماری است که نمی‌تواند پیشگیری، درمان وکند شود. 2 نوع داروی تایید شده توسط FDA برای کمک به کنترل علایم آلزایمر وجود دارد: مهار کننده های کولین استراز (دنپزیل با نام تجاری Aricept، ریواستیگمین با نام تجاری Exelone، گالانتامین با نام تجاری Razadyne) و ممانتین(Namenda) برای کمک به درمان علایم شناختی (فقدان حافظه، تمرکز و مشکلاتی در رابطه با فکر کردن و استدلال کردن) بیماری آلزایمر تجویز می‌شوند. مکمل‌هایی مانند ویتامین E امتحان شده است اما معلوم نیست که در علایم آلزایمر موثر باشد .

باور عمومی 6: قابلمه‌ها، ماهیتابه‌ها و قوطی‌های کنسرو آلومینیومی می‌توانند باعث بیماری آلزایمر شوند

حقیقت: قرار گرفتن در معرض آلومینیوم علت بیماری آلزایمر نیست. یک تئوری مشهور در 1960 و 1970 بود که ادعا می‌کرد قرار گرفتن در معرض آلومینیوم از طریق قابلمه‌ها، ماهیتابه‌ها، قوطی‌های کنسرو، قوطی‌های نوشیدنی‌، اسپری‌های ضد عرق و آنتی‌اسید‌ها علت بیماری آلزایمر هستند. این تئوری از آنجا آمد که بعضی مطالعات خبر از حضور میزان بالای آلومینیوم در مغز کسانی که آلزایمر داشتند، می‌داد. اگرچه بعضی آزمایشات دیگر این را نشان نمی دادند. تاکنون تعداد کثیری مطالعات در این زمینه انجام شده است ولی شواهد و مدارک مبنی بر تایید این تئوری وجود ندارد.

باور عمومی7 : قند مصنوعی باعث ایجاد آلزایمر می شود

 حقیقت : شواهد و مدارکی مبنی بر اینکه قندهای مصنوعی آسپارتام (تحت نام‌های تجاری مانند ایکوآل و ناتراسویت) موجود در بازار، علت بیماری آلزایمر باشد، وجود ندارد. شیرین کننده، ترکیبی است از اجزا پروتئین و آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین و بعلاوه 10 درصد متانول (بطور گسترده‌ای در میوه‌ها، سبزیجات، و سایر غذاهای گیاهی یافت می‌شود).  بدن، اجزاء آسپارتام را به همان روشی که وقتی این مواد درغذاها یافت می شوند تجزیه می کند.

مطالعات بیشماری انجام شده است تا به این موضوع پی بردند که آسپارتام تاثیری روی عملکرد شناختی ندارد. البته در بعضی مقالات ارتباطاتی بین استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی و بیماری آلزایمر دیده شده‌است، ممکن است این ارتباط به صورت تشدید علائم در بیماران مبتلا به آلزایمر باشد. نیاز به بررسی بیشتر وجود دارد.

باور عمومی 8: واکسن  آنفولانزا ریسک بیماری آلزایمر را بالا می برد

حقیقت : واکسن آنفلانزا علت آلزایمر نیست. این تئوری از طرف یک دکتر مطرح شد که اکنون اعتبار ندارد. در حقیقت بر عکس آن درست به نظر می‌رسد. مطالعات متعددی نشان داده که واکسن آنفلونزا و دیگر واکسن‌ها باعث کاهش بیماری آلزایمر می شود . در 2001گزارشی در یک ژورنال پزشکی کانادایی اظهار کردن که بزرگسالان مسن که واکسن آنفولانزاو دیگر بیماریها را دریافت کردند ریسک پایین تری نسبت به کسانی که  این واکسن ها را  دریافت نکردن برای رشد آلزایمر دارند.اما ریسکهای واقعی در ابتلا به بیماری آنفلانزا خصوصا در سالخوردگی وجود دارد .

باور عمومی  9: از بیماری آلزایمر می توان جلوگیری کرد

حقیقت : اگرشما برای شروع زود رس بیماری آلزایمر یک جهش ژنتیکی مسلم داشته باشید (که 1% از کل علت‌های گزارش شده است) شما نمی‌توانید از آن جلوگیری کنید. اگر چه ساختن شیوه زندگی سالم و انتخاب‌هایی مانند تمرینات تعادل و رژیم غذایی سالم‌، نگه‌داشتن وزن سالم و سیگار نکشیدن می‌تواند به سلامتی مغز کمک کند‌. همچنین فعالیت‌های فیزیکی و رژیم غذایی سالم می‌تواند  ریسک ابتلا شما برای سایر بیماریها مانند بیماری قلبی و عروقی ودیابت را که مرتبط با آلزایمر هستند، پایین بیاورد چندین مطالعه نشان داده که نگه‌داشتن ارتباطات اجتماعی و فعال ماندن ذهن (فعالیت‌های ذهنی) و مشغول بودن ممکن است ارتباط بین سلولهای عصبی و مغز را تقویت کند و به ریسک پایین تر زوال شناختی کمک کند.  مطالعات انجام شده روی مکمل‌ها اعم از ویتامین A، B و C و جینگو بیلوبا، فولات و سلینیوم و اینکه چگونه   ممکن است از زوال عقل جلوگیری کنند بی نتیجه بوده است.

باور عمومی 10 : والدین من آلزایمر داشتند،پس  به این معنی است که من هم خواهم داشت

حقیقت : متاسفانه، تحقیقات نشان داده آنهایی که وابستگان درجه یکشان ( والدین، خواهرو برادریا فرزند) به آلزایمر مبتلا هستند، ریسک پیشرفت این بیماری در آن‌ها بیشتر می‌باشد. و اگر والدین شما آلزایمر زود هنگام داشتند و شما ژن موردنظر برای نوع  زودرس آن را داشته باشید، نمی‌توانید از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید. یکسری ژنهای خطر ساز و یکسری ژن‌های قطعی و تعیین کننده وجود دارند که در احتمال ابتلای بیماری شخص تاثیرگذارند.  یک ژن قطعی ژنی  است که مستقیما باعث ایجاد بیماری می‌شود و تضمین می‌کند که هر کس این ژن را داشته باشد بیماری را به ارث خواهد برد مثل ژنی که باعث بیماری آلزایمر زودرس می‌شود. ژن‌های خطرساز آنهایی هستند که احتمال پیشرفت یک بیماری را افزایش می‌دهند اما قطعی نیست APOE-e4 یکی از ژنهای خطرساز است که در حال حاضر در حدود 20 تا 25 درصد موارد بیماری آلزایمر وجود دارد .

باور عمومی 11: آسیب های سر باعث بیماری آلزایمر می‌شود

حقیقت : تعدادی از تحقیقات نشان داده‌اند که  تروما و آسیب‌های متوسط تا شدید مغزی، حتی سال‌ها بعد از وقوع حادثه یا ضربه می‌تواند باعث افزایش احتمال پیشرفت بیماری آلزایمر یا دیگر انواع زوال عقلی شوند، اما به این معنی نیست که هر کسی که تجربه آسیب شدید داشته باشد پیشرفت زوال عقلی خواهد داشت. برای فهمیدن امکان این ارتباط تحقیقات بیشتری نیاز هست. مطالعات اخیر اظهار کردند که تکرار خفیف آسیب‌های تروماتیک مغزی مانند صدمات ناشی برخوردهای ورزشی مانند فوتبال، فوتبال آمریکایی، هاکی و بوکس می تواند با یک نوعی از زوال عقلی که CTE (آنسفالوپاتی مزمن ناشی از ضربه) نام دارد، ارتباط داشته باشد.

آسیب تروماتیک مغزی ممکن است با ناهنجاری‌های پرتئین‌های خاص یادگیری مرتبط باشند که در مغزهای بیماران آلزایمر پیدا شده است. همچنین تحقیقات نشان دادند که آسیب تروماتیک مغزی ممکن است احتمال ایجاد زوال عقلی را در کسانی که ژن خطر ساز APOE-e4 دارند بوجود بیاورد. البته تحقیقات بیشتری نیاز هست تا این ارتباط فهمیده شود.

باورعمومی 12: افرادی که آلزایمر دارند،مضطرب، خشن و پرخاشگرند

حقیقت : درست است که افراد مبتلا به آلزایمر می‌توانند مضطرب یا پرخاشگر شوند ولی هر فردی بصورت متفاوت این بیماری را تجربه می‌کند و لزوما همه افراد مبتلا به آلزایمر پرخاشگر نمی‌شوند. وقتی آنها پرخاشگرانه رفتار می کنند اغلب ناشی از افزایش سردر گمی، ترس و ناامیدی است تااینکه آلزایمر باعث آن شده باشد. مسئله مهم برای مراقبان (افرادی که از این بیماران مراقبت میکنند) اینست که آنچه باعث آشفته شدن بیمار می‌شود را بشناسند تا بتوانند محیط و ارتباطات آنها را بخوبی مدیریت کنند. وقتی مراقبان یاد می‌گیرند که چگونه به نیازهای بیماران پاسخ دهند اغلب از بعضی رفتارهای منفی آنها می‌توانند جلوگیری کنند.

باور عمومی 13: افراد مبتلا به بیماری آلزایمر نمی‌توانند کار کنند و از فعالیت‌ها لذت ببرند

حقیقت : افراد مبتلا به آلزایمر زندگی فعالی دارند. انجمن آلزایمر اظهار می‌کند ” پس از تشخیص بیماری افراد زیادی، با توجه به گذشته‌شان هدف جدیدی در زندگی پیدا می‌کنند. در مراحل اولیه بیشتر این افراد بصورت خود جوش در یک سری اعمال داوطلبانه شرکت می‌کنند، زمان بیشتری را با خانواده می‌گذرانند، آلبوم عکس درست می کنند، نامه می‌نویسند وحتی در تحقیقات آلزایمر شرکت می‌کنند. در مرحله بعد آنهایی که حمایت و مراقبت می‌شوند هنوز هم می‌توانند در بعضی فعالیت‌ها شرکت کنند و از بودن با دیگران لذت می‌برند.

علائم بیماری آلزایمر

حافظه وگفتار

در اوایل بیماری آلزایمر نقصان حافظه، خصوصا حافظه کوتاه مدت قابل توجه است. فراموش کردن آخرین مکالمات و پرسیدن سوالات تکراری بیشتر می‌شود. یک تفاوت در گفتار بیماران مبتلا به آلزایمر مانند به خاطر نیاوردن کلمات معمولی بیشتر به چشم می‌خورد اگرچه این مشکل حافظه ممکن است گهگاه در افراد عادی هم اتفاق بیفتد اما این مشکل در بیماران آلزایمر بیشتر تکرار می‌شود و به‌تدریج بدترمی‌شود.

رفتار

آنچنان که بیماری پیشرفت می‌کند نوسانات خلقی، قضاوت ضعیف و تغییر در ظاهر (بهداشت ضعیف، پوشیدن لباس‌های آلوده ) و گیجی درباره انجام وظایف معمول که قبلا انجام می‌دادند مثال‌هایی از تغییر رفتار در این بیماران می‌باشد.

اگر این علائم در شخصی وجود دارد بهتر است به وسیله یک پزشک ارزیابی شود. پزشک متخصص می‌تواند علائم آلزایمر را از دیگر مشکلات سلامتی قابل درمان مثل مشکلات تیروئید یا عدم بالانس الکترولیت که ممکن است علت علائم مشابه باشد تشخیص دهد.

تشخیص بیماری آلزایمر

تشخیص بیماری آلزایمر براساس شاخص‌های کلینیکی است. در حال حاضر تست قطعی  برای بیماری آلزایمر موجود نیست. تست‌های وضعیت ذهنی می‌تواند به ارزیابی عملکرد حافظه و ذهن بیماران کمک کند. غیر از این، آزمایش‌های خون، اسکن مغز (CT،MRI ،PET، یا SPECT) نوارهای مغزی (EEGs) و غیره استفاده می‌شوند برای تعیین اینکه علت‌های دیگری ( متابولیک ، سکته ، تومور مغزی ) وجود دارند که می توانند علائم بیماری آلزایمر را ایجاد کنند.

آلزایمر و مغز

بیماری آلزایمر در نتیجه مرگ سلولهای مغزی ایجاد می‌شود. این فقدان سلولی در سرتاسر مغز به شکل بزرگ شدن بطن‌ها و چروک  شدن بخش‌هایی از بافت مغز در اسکن مغز دیده می‌شود‌. در نتیجه ارتباطات سلولی قطع می‌شود که گواه زوال حافظه‌، گفتار، درک و فهم و دیگر تغییرات در شخص است.

پیشرفت آلزایمر چقدر سریع است؟

بیماری آلزایمر پیش رونده است اما پیشرفت آن از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است متوسط زمان زندگی این بیماران از 3 تا 9سال است اما  تعدادی از بیماران که روند پیشرفت بیماری در آنها کند است تا حدود 20 سال زنده می‌مانند.

آلزایمر چه تاثیری در زندگی روزانه دارد

پیشرفت آلزایمر منجر به تغییراتی می‌شود که بر زندگی روزانه فرد تاثیر دارد. پیشرفت بیماری مشکلات زیادی مانند مشکل مدیریت کارهای روزانه یا به آسانی گم شدن، به دنبال دارد. پیشرفت بیماری می‌تواند باعث ناتوانی در شناختن اطرافیان‌، از دست دادن مهارت‌های زبان‌ و مشکلات فیزیکی مانند کم شدن تعادل یا بی اختیاری شود.

آلزایمر و رانندگی

همانطور که اشاره شد فقدان توانایی‌های فیزیکی و ذهنی بصورت پیش رونده‌ای در بیماران آلزایمر اتفاق می‌افتد. یکی از وظایف سخت اطرافیان، متقاعد کردن این بیماران است که رانندگی برای آنها امن نیست. تعدادی از بیماران ممکن است متوجه پیشرفت ناتوانایی‌های خود نباشند و در برابر این چنین موارد مقاومت کنند اما اگر شما با بیمارخود درباره جایگزین‌هایی برای رفت و امد گفتگو کنید پذیرش این مسئله برای آن‌ها راحت تر خواهد بود. در غیر اینصورت لازم است از دکتر او کمک بگیرید . اگر هنوز هم  اصرار به رانندگی دارند، شاید لازم باشد برای  ارزیابی توانایی رانندگی  بیمار با دپارتمان وسایل نقلیه (راهنمایی و رانندگی ) تماس بگیرید.

آلزایمر و ورزش

کسانی که بیماری آلزایمر دارند بهتر است به ورزش کردن تشویق شوند. زیرا ورزش قدرت و هماهنگی عضلات را بهبود می بخشد و ممکن است سبب بهبودی خلق و کاهش اضطراب گردد. اگر چه برای اجتناب ازبدتر شدن علائم نباید به شخص استرس وارد شود. قدم زدن، باغبانی، یا بازدید از موزه و پارک  مثال‌هایی هستند از فعالیت‌های ورزشی خفیف تا متوسط که ممکن است به بهبود توانایی و کاهش اضطراب کمک کند.

مراقبت از فرد مبتلا به آلزایمر

نقش مراقبت کننده‌ها

مراقبت از بیماران مبتلا به آلزایمر یک شغل مشکلی است که نیازمند برقراری توازن بین تلاش برای به حد اکثررساندن  خودکفایی و استقلال بیمار و فراهم نمودن کمک و پذیرش مسئولیت برای وظایفی که بیمار دیگر نمی تواند انجام دهد. برای مثال بیمار ممکن است در به خاطر آوردن وظایفش مشکل داشته باشد بنابراین مراقبت کننده می‌تواند برگه یادداشت یا سایریادآوری کننده‌ها را برای کمک به بیمار در وظایفی که او هنوز می‌تواند انجام دهد دردسترس او قرار دهد.

چالش‌های مراقبت از بیمار مبتلا به آلزایمر

همچنان که بیماری آلزایمر پیشرفت می‌کند. چالش‌های مراقب یا سرپرستی بیمار هم پیشرفت می‌کند در اوایل بیمار مبتلا به آلزایمر ممکن است بخوبی با مراقب همکاری کند چون امکان دارد هنوز درکی راجع به روند بیماری داشته باشند. همانطور که بیماری آلزایمر پیش می‌رود اکثر بیماران ممکن است با پیشرفت افسردگی، اضطراب، نارضایتی و پارانوئیا (بدبینی) مراقب را در معرض تخاصم و یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه قراردهند. برای برخی از مراقبان سخت است که بفهمند علت این تغییرات بیماری آلزایمر است. مراقب با دیدن رفتارهای پرخاشگرانه بیمار باید دکتر وی را مطلع سازد.

سندروم غروب آفتاب

سندروم غروب آفتاب (مدت زمانی که آفتاب غروب می‌کند ) موقعیتی است که ممکن است در حدود 20% از بیماران مبتلا به آلزایمر رخ دهد که منجر به اضطراب، گیجی، تحریک، در پایان روز وقتی که خورشید پایین می رود، می‌شود. علت آن مشخص نیست اما ممکن است با عدم درک زمان و مکان یا خستگی بدنی و ذهنی، اضطراب و پارانوئیا ، کم شدن نور و ایجاد سایه ها  مرتبط باشد. اگر بعد از ظهر، خانه روشنایی خوب و مناسبی داشته باشد، این تغییرات کاهش می‌یابد. همچنین با برنامه ریزی برای مشغول نگه داشتن بیمار مثلا تماشای برنامه مورد علاقه در تلویزیون  و مهیا نمودن خوابی راحت در همان زمان با چراغ‌های روشن، می‌توان این استرس را کم کرد.

وقتی کسی را که دوست دارید شما را نمی‌شناسد

بیماران آلزایمر ممکن است به تدریج در بخاطر آوردن نام‌ها حتی اعضای نزدیک خانواده مشکل داشته باشند. یک کمک خوب اینست که یک آلبوم عکس با لیست نام‌های افراد خانواده در زیر عکس‌ها تهیه کنید. تعدادی از بیماران دیگر طولی نخواهد کشید که اعضای خانواده را کامل  نمی‌شناسند. اگرچه پذیرش این مسئله برای بعض از افراد خانواده مشکل خواهد بود اما خوب است که به خاطر بیاورند که آلزایمر علت چنین شرایطی است نه فرد بیمار.

استرس‌های ناشی از مراقبت

مراقبان بیماران آلزایمر باید درک کنند که ممکن است تحت تاثیر شرایط سخت شغلی‌شان قرار گیرند. در حدود  نفر1 از هر 3 نفر از مراقبان بیماران آلزایمر، پیشرفت علائم افسردگی در آنها بیشتر می باشد. در حدود 60 درصد مراقبان میزان استرس‌های عاطفی مراقبت از این بیماران را بالا یا خیلی بالا می دانند. علائم استرس‌های مراقبان شامل : غمگینی، خشم، نوسانات خلقی، سردرد، پشت درد و به سختی خوابیدن وتمرکز داشتن است.

مراقبت از خود مراقبان!

مراقبان بیماران آلزایمرشغل سختی دارند آنها باید مواظب باشند که از پای درنیایند . مراقبان نیاز دارند هر روز یک زمانی را برای استراحت و ورزش به خود اختصاص دهند. آنها می‌توانند گروه‌های حمایتی محلی را از میان موسسات راهنمای آلزایمر پیدا کنند.

انجام امور حقوقی ضروری پیش از هنگام حاد شدن بیماری

آماده باشید تا وقتی که بیماران مبتلا به آلزایمر هنوز قادر به درست قضاوت کردن هستند یکی از نزدیکان یا یک وکیل را برای تنظیم مدارک حقوقی تعیین کنید این مدارک می‌تواند در زمانی که دیگر بیمار قادر به گرفتن تصمیم برای خودش نمی باشد، درمان دارویی بیمار، مراقب از پایان زندگی، تعیین شخصی برای گرفتن تصمیمات پزشکی و مالی را تعیین کند.

مراقبت‌های بهداشتی در منزل

خواسته تعدادی از بیماران آلزایمر اینست تا زمانی که امکان دارد در خانه بمانند. این اتفاق باید طبق برنامه ریزی دقیق روزانه زیرنظر یک پرستار آشنا با بیمارن آلزایمر که بتواند به فعالیت‌های روزانه شخص مثل بهداشت شخصی، آماده سازی غذا یا حمل و نقل کمک کند صورت بگیرد و البته مدت زمان آن به صورت دقیق تنظیم شود.برای پیدا کردن مراقب بهداشت(پرستار حرفه‌ای) می‌توان ازگروه‌های حمایتی منطقه‌ای بیماران آلزایمر کمک گرفت.

تسهیلات کمک به زندگی

تعدادی از بیماران آلزایمر که علائم شدیدتری دارند به مراقبت بیشتری از آنچه در خانه مهیاست نیاز دارند. تسهیلات کمک به زندگی (احتمالا منظور مراکز نگهداری از بیماران آلزایمر می‌باشد) قدم بعدی در حمایت از این بیماران است که شامل :محل سکونت، وعده‌های غذایی و سایر فعالیت‌ها و دیگر امکانات رفاهی می‌باشد. دیگر بیماران آلزایمر ممکن است به یک مراقبت خاص و پرستاری 24 ساعته نیاز داشته باشند.

مرحله پایانی آلزایمر

همچنان که بیماری پیشرفت می‌کند، علائم ممکن است شدیدتر شوند. شخص ممکن است قادر به صحبت و راه رفتن و یا شناخت دیگران نباشد. تعدادی از بیماران بستری می‌شوند و حتی توانایی بلع را هم از دست می‌دهند. در حالی که بیمار به مرحله پایانی بیماری آلزایمر رسیده است بهره‌مندی از مراقبت درآسایشگاه سودمند است. مراقبت در آسایشگاه معمولا مراقبت پرستاری و تسکین درد و آسایش شبانه روزی را برای بیمارانی که در مرحله پایانی هستند فراهم می کند.

کمک به کودکان برای پذیرش بیماری آلزایمر

از آنجایی که کودکان ممکن است در باره پیشرفت بیماری در یک عضو خانواده غمگین و سردرگم  باشند، مهم است که سعی کنیم توضیح دهیم برای آنها که چگونه بیماری این عضو خانواده سبب تغییرات  شده است و اینکه این تغییرات در درون مغز بیمار علت بیماری وی می‌باشد و دیگراعضای خانواده نمی‌توانند این تغییرات را کنترل کنند. انجمن آلزایمر ویدیوها و پیشنهاداتی برای کمک به کودکان و نوجوانان و درک تاثیر آلزایمر بر روی اعضاء خانواده ارائه داده است.

درمان بیماری آلزایمر و علل ابتلا به این بیماری مرموز

طبق آخرین اخبار دانشمندان چینی مدعی شده‌اند که برای اولین بار دارویی جهت درمان بیماری آلزایمر تولید کرده‌اند.  بیماری آلزایمر(Alzheimer’s Disease/ AD) یک بیماری شایع نورودژنراتیو پیش رونده است که منجر به زوال عقل و نابودی نورون‌های کولینرژیک مغز به ویژه در ناحیه‌ی هیپوکامپ می‌­شود.

هیپوکامپ قسمتی از مغز است که در یادگیری و حافظه­ی فضایی نقش اساسی را ایفا می‌­کند و وجود آن برای ایجاد و تثبیت حافظه‌­های جدید فضایی مهم و ضروری است.

آیا درمان بیماری آلزایمر امکان پذیر است؟!

تئوری‌های متفاوتی در رابطه با عوامل بیماری آلزایمر مطرح شده است که از جمله می‌توان به نقایص ژنتیکی، بیماری‌های ویروسی، آمیلوئید، رادیکال‌های آزاد و نقایص میتو کندریال اشاره کرد.

اختلال حافظه­‌ی اپیزودیک(Episodic) یکی از علایم اولیه­­‌ی این بیماری محسوب می‌شود. حافظه‌ی اپیزودیک وقتی به خدمت گرفته می‌شود که فرد به طور آگاهانه یک واقعه مانند صرف یک وعده‌ی غذایی با یک دوست را به یاد بیاورد. از آن جایی که توانایی حافظه‌ی اپیزودیک در بیماران مبتلا به آلزایمر تقلیل می‌یابد، وقایعی که در گذشته‌ی دور رخ داده‌اند، به نسبت، بهتر از وقایعی که بعد و یا مقداری قبل از شروع بیماری رخ داده‌اند، به خاطر آورده می‌شوند.

چرا به آلزایمر مبتلا می‌شویم؟ آلزایمر چگونه آغاز می شود؟

با افزایش امید به زندگی و مسن شدن جمعیت در آینده، تحقیقات در زمینه‌ی این بیماری رو به افزایش است. اگرچه تحقیقات نشان داده است عوامل زیادی در بیماری آلزیمر دخالت دارند، اما تغییرات فیزیولوژیک دقیقی که باعث ابتلا به این بیماری می شود تا حد زیادی ناشناخته است.

 عوامل احتمالی دخیل در این بیماری

کاهش سطح استیل­‌کولین در مغز: استیل کولین یک ناقل عصبی بسیار مهم به حساب می­‌آید به‌­طوری‌­که اگر به هر دلیلی سطح این ناقل عصبی در سیناپس‌­های مغزی کاهش پیدا کند، علایم بیماری آلزایمر پدیدار می‌­گردد. از علل کاهش سطح استیل‌­کولین در سیناپس­‌ها می­‌توان به افزایش غلظت استیل­‌کولین­‌استراز(مهارکننده‌­ی استیل‌­کولین) و یا کاهش ATP میتوکندریایی اشاره کرد.

استرس اکسیداتیو:­­گونه­‌های اکسیژن فعال (ROS) از قبیل رادیکال‌­های سوپراکسید، پراکسید هیدروژن و هیدروکسیل به طور مداوم در ارگانیسم­‌های هوازی تولید می­‌شوند. در شرایط عادی سطح شکل‌­گیری ROS در تعادل با ظرفیت آنتی‌اکسیدان سلول می­‌باشد.

درصورتی که سلول به مدت طولانی در معرض استرس­‌های محیطی مثل گرما، UV و غیره قرار گیرد و یا در سیستم دفاعی آنتی‌­اکسیدان بدن اختلالی ایجاد شود، این تعادل به هم می‌­خورد و سطح تولید ROS بیشتر از ظرفیت آنتی­‌اکسیدان بدن خواهد بود. نتیجه‌­ی چنین حالتی ایجاد استرس اکسیداتیو و به دنبال آن آسیب اکسیداتیو پروتئین­‌ها، لیپیدها و DNA خواهد بود.

سیستم عصبی مرکزی(CNS) به­ علت مصرف زیاد اکسیژن و دارا بودن مقادیر بالای اسیدچرب غیراشباع، به استرس اکسیداتیو حساس می‌­باشد. ROS  در طی زنجیره‌­ی تنفس‌­سلولی تولید می‌­شود و به همین دلیل میتوکندری­‌ها مهم­ترین منبع تولید این ترکیبات در سلول­ به حساب می‌­آیند.

پروتئین‌­های بتاآمیوئید و تائو: ناهنجاری­‌های پاتولوژیکی بیماری آلزایمر می‌­تواند شامل رسوب دو پروتئین بتاآمیلوئید و تائو باشد. پروتئین‌­های بتاآمیلوئید در خارج از نورون رسوب می­‌کنند اما پروتئین­‌های تائو در داخل نورون قرار می­‌گیرند. در هردو شکل، رسوب‌­ها متشکل از تجمع پروتئین‌­ها با تاخوردگی اشتباه می‌­باشند. این ضایعات باید به تعداد کافی وجود داشته­ باشند تا باعث بروز آسیب بافتی لازم برای ایجاد بیماری آلزایمر شوند.

پروتئین‌­های بتاآمیلوئید در قسمت‌­هایی به نام پلاک­‌های آمیلوئید در فضای خارج سلولی مغز مبتلایان به آلزایمر یافت می‌شوند. پلاک­‌های آمیلوئید علاوه­‌بر بتاآمیلوئید حاوی پروتئین‌­های دیگری از جمله آپولوپروتئینE نیز هستند که توسط نوعی ژن مستعدکننده به آلزایمر (APOE) رمزگردانی می­‌شود.

هم­چنین برخی مطالعات اخیر بیان کرده‌­اند که پروتئین بتاآمیلوئید می‌تواند وارد میتوکندری شده و زنجیره­‌ی انتقال الکترون میتوکندری را تخریب نموده و منجر به تولید ROS، مهار تولید ATP، عدم عملکرد میتوکندری و تخریب نورونی گردد.

پروتئین­‌های تائو ساختار میکروتوبول­‌ها را حفظ می­‌کنند و نقش مهمی را در عملکرد کامل نورون­‌ها ایفا می‌­کنند. اما اگر مولکول­‌های فسفات به پروتئین­­‌های تائو متصل شوند باعث جداشدن آن­ها از میکروتوبول­‌ها شده و درنهایت باعث تجزیه­‌ی توبول­‌ها می‌­شوند. سپس مولکول­‌های تائو تجمع پیدا می‌­کنند و کلافه­‌هایی را تشکیل می‌­دهند که با عملکرد سلولی تداخل دارند. هم­چنین با تجزیه­‌ی توبول­ها، انتقلال اندامک­‌های سلولی با مشکل مواجه می­‌شود که همین امر موجب کاهش ATP میتوکندریایی در دندریت­ها و آکسون­‌ها می‌­شود.

فلزات، یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به آلزایمر

علاوه‌­بر موارد ذکرشده، تحقیقات این فرضیه را مطرح نموده­‌اند که مقادیر فلزات موجود در مغز می­تواند کلید آسیب در بیماری آلزایمر باشد. به­ عنوان مثال، نشان داده­‌شده­‌است که در بیماران مبتلا به آلزایمر سطوح آهن مغز در برخی نواحی بیشتر است. هم­چنین در بررسی­‌های انجام‌­شده برروی مغز مبتلایان به این بیماری مشخص شده‌­است که غلظت آلومینیوم در هیپوکامپ این بیماران 4 برابر حالت عادی است.

این فلزات قادرند تولید رادیکال­‌های آزاد را تحریک کنند و به همین دلیل یک منبع مهم تولید ROS به­‌حساب می‌­آیند.

در رابطه با عوامل دیگر بیماری آلزایمر می‌­توان به جهش­های ژنتیکی، دیابت شیرین، سطوح پایین B₁₂ و فولات، مواجهات شغلی(مثل میدان­های مغناطیسی و فلزات سنگین) و فعالیت بدنی شدید و طولانی­‌مدت اشاره کرد.

درمان

در سال­‌های اخیر مطالعات زیادی در رابطه با راه­های­ درمانی بیماری آلزایمر انجام پذیرفته و راهبرد­های متفاوتی نیز پیشنهاد شده‌­است.

تشخیص نهایی این بیماری به کمک تصویربرداری عصبی و مارکرهای بیولوژیکی انجام می­شود و یک روش درمانی مناسب برای تاخیر در پیشرفت این بیماری انتخاب می­‌شود. اخیرا بیش‌­از 100 داروی جدید برای هدف قراردادن مسیر بتاآمیلوئید، جلوگیری از تجمع پپتید­های تائو و یا افزایش غلظت استیل­‌کولین در سیناپس­‌ها مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته اند.

داروهایی مثل دانپزیل، تاکرین، ریواستیگمین، و گالانتامین، توسط انجمن غذا و داروی آمریکا مورد تائید قرار گرفته­‌اند تا برای بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار­گیرند. این چهار دارو استیل­‌کولین استراز را در محل سیناپس مهار می­‌کنند و از این طریق غلظت استیل­‌کولین سیناپسی را افزایش می‌­دهند.

هم­چنین بسیاری از مطالعات نشان می­دهند که داروهای ضدتشنج (مانند گاباپنتین و والپروئیک­اسید) ممکن است نقشی در درمان مشکلات رفتاری در بیماران آلزایمری داشته باشند.

علاوه­‌براین، برخی از مطالعات این نظریه را مطرح کرده­‌اند که اریتروپویتین از آپوپتوز نورونی که در بیماری آلزایمر ایجاد می‌شود، جلوگیری می‌­کند. اما مکانیسم اثر این ماده هنوز به طور دقیق مشخص نشده‌­است. البته لازم به ذکر است اریتروپویتین باعث افزایش گلبول­‌های قرمز و در نتیجه افزایش هماتوکریت و فشارخون می­‌گردد که این امر با توجه به سن بالای بیماران مبتلا به آلزایمر می­تواند یک عامل کشنده بالقوه باشد.

درواقع این ماده همانند یک شمشیر دولبه عمل می‌کند که در استفاده از این دارو باید یکسری از محدودیت‌­ها را مدنظر قرار داد.

لازم­ به ذکر است که داروهای نام­ برده ­شده برای پیشگیری یا تاخیر در پیشرفت بیماری آلزایمر مورد استفاده قرار می‌­گیرند و درحال حاضر دارویی که بتواند به طور قطعی باعث بهبودی این بیماری شود، موجود نمی‌­باشد.

البته طبق آخرین اخبار دانشمندان چینی مدعی شده‌اند که برای اولین بار دارویی جهت درمان بیماری آلزایمر تولید کرده‌اند. این دارو oligomannate نام دارد و ماده اولیه‌ی آن، عصاره جلبک قهوه‌ای می‌باشد. شرکت گرین ولی فارماسیوتیکالز در تلاش است تا سال 2020  بخشی از مطالعات بالینی خود را در آمریکا و اروپا انجام دهد تا بتواند مهر تایید سازمان‌های نظارت‌گر جهانی را نیز دریافت کند. 

کاهش خطر ابتلا به آلزایمر در شما

تا امروز راه قطعی اثبات شده برای جلوگیری از بیماری آلزایمر وجود ندارد. اگرچه تحقیقات در حال بررسی تاثیرات تناسب جسمی و ذهنی، رژیم غذایی و محیط، بر روی رشد بیماری آلزایمر هستند. اخیرا این مطالعات یک رژیم غذایی سرشار از ماهی، آجیل، سبزیجات، میوه و دانه‌ها را پیشنهاد می‌دهد که ممکن است به فعالیت مغز جهت پیشگیری از بیماری آلزایمر و مشکلات دیگر کمک کند. مطالعات مشابه اظهار کردند  که مردمی که بطور منظم ورزش می‌کنند ریسک پایین‌تری در پیشرفت بیماری آلزایمر دارند.

این متن را تقدیم میکنم به روح پاک مادرم که سال‌ها با رنج این بیماری زیست و تقدیم به پدرم که همواره همراهش بود.

سهیلا عطار دلویی
محقق و کارشناس علوم تربیتی  

منابع (References):

https://www.onhealth.com/content/1/alzheimers_myths

http://www.wnho.net/aspartame_brain_damage.htm

https://www.onhealth.com/content/4/220403